O tym, że na rodzicach ciąży obowiązek utrzymywania swoich dzieci wie każdy. Nie wszyscy jednak wiedzą, że obowiązek ten działa również w drugą stronę, rodzice też mogą domagać się alimentów od swoich dzieci.
Przesłanki obowiązku alimentacyjnego dzieci
Aby na dzieci został nałożony obowiązek alimentacyjny muszą zaistnieć dwie przesłanki. Po stronie rodziców przesłanką jest ich niedostatek, zaś po stronie dzieci możliwości finansowe. Jeśli obie te przesłanki występują łącznie wówczas sąd może narzucić na dziecko obowiązek płacenia alimentów na rzecz rodziców.
Niedostatek
Stanem niedostatku można nazwać sytuację, gdy brakuje pieniędzy na zaspokojenie całości lub części najważniejszych potrzeb. Należy pamiętać, że nie oznacza to, iż rodzice muszą żyć na takim samym poziomie jak ich dzieci. Zadaniem powoda w takim postępowaniu jest udowodnienie, że nie jest on w stanie samodzielnie zaspokoić niezbędnych kosztów swojego utrzymania, np. jest chory i całe jego miesięczne uposażenie nie wystarcza na pokrycie kosztów leczenia, wyżywienia i innych niezbędnych dla rodzica wydatków.
Możliwości zarobkowe dzieci
Aby dzieci mogły zostać zobowiązane do płacenia alimentów na rzecz rodziców muszą mieć możliwości zarobkowo-finansowe. Oznacza to, że dzieci muszą mieć możliwość utrzymania siebie i swojej rodziny, a dopiero w drugiej kolejności muszą dysponować środkami, które pozwolą na pomoc rodzicom. Przy ustalaniu wysokości alimentów sąd bierze pod uwagę wszystkie dochody dziecka, a więc m. in. wynagrodzenie za pracę i premie, rentę, emeryturę, dochody kapitałowe oraz wszelkie inne dochody. Przy czym nie chodzi tutaj o to, jakie wynagrodzenie faktycznie dziecko otrzymuje, ale o same możliwości zarobkowania. Zwolnienie się z pracy czy nie podejmowanie pracy nie oznacza, że dziecko nie będzie zobowiązane do płacenia alimentów na rzecz rodzica.
Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
Niestety często o alimenty od dziecka występują rodzice, którzy dzieckiem się nie interesowali. Prawo rodziców do alimentów nie jest uzależnione od tego, jak wykonywał i czy w ogóle wykonywał względem dzieci swoje obowiązki rodzicielskie. Dzieci nie stoją jednak na przegranej pozycji. Mogą bowiem podnosić w toku procesu okoliczności wskazujące na to, że roszczenie alimentacyjne jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. I tak – podnosić można na przykład – nie płacenie alimentów przez tego rodzica, pozbawienie władzy rodzicielskiej i nie uczestniczenie w życiu dziecka.
W przypadku rażąco niewłaściwego postępowania osoby uprawnionej do alimentów, budzącego powszechną dezaprobatę, dopuszczalne jest oddalenie powództwa w całości lub części ze względu na zasady współżycia społecznego (uchwała z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, OSNC 1988/4/42). Zostało to też potwierdzone przez ustawodawcę w art. 1441 KRiO, zgodnie z którym zobowiązany może uchylić się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.